وانگاری ماآتای، مادر درختان

وانگاری ماآتای

گردآوری : علی فتوتی
وانگاری ماآتای (Wangari Muta Maathai ) معروف به ماما میتی یک فعال محیط زیست که در سال ۲۰۰۴ میلادی جایزه صلح نوبل را برای تلاش هایش به منظور برقراری صلح و دموکراسی از آن خود کرد ؛ او توانست با کمک زنان دیگر حدود ۲ میلیون اصله نهال در کنیا بکارد .
وی متولد یکم فوریه ١٩٤٠ در روستای هیته واقع در کنیا ست .  در سال ١٩٤۳ خانواده او به ریفت نزدیک شهر ناکورو نقل مکان نمود. در آنجا امکان تحصیل برای وی وجود نداشت . اواخر سال ١٩٤۷ بود که به همراه مادرش به زادگاه خود بازگشت و دوره ابتدایی را به همراه برادرانش در آنجا سپری نمود . از ١١ سالگی تحصیل خود را در مدرسه کاتولیک استریت سیسیلیا ادامه داد و آنجا به زبان انگلیسی مسلط شد . در سال ١٩۵۶ با کسب رتبه نخست فارغ التحصیل و در نتیجه در دبیرستان دخترانه لورتو واقع درکنیا پذیرفته شد . پس از فارغ التحصیلی از دبیرستان در سال ١٩۵۹، تصمیم گرفت وارد دانشگاه آفریقای شرقی در کامپالا(اوگاندا) شود . ماآتای یکی از۳٠٠ کنیایی بود که در سپتامبر ١٩٦٠ برای تحصیل در دانشگاه های آمریکا برگزیده شد .
ماآتای با اخذ بورسیه مشغول به تحصیل در کالج بندیکتین (ایالت کانزاس) شد و در سال ١۹٦٤ لیسانس خود را در دو رشته زیست شناسی و زبان آلمانی کسب نمود . پس از آن در سال ١۹٦٦ از مقطع کارشناسی ارشد رشته زیست شناسی دانشگاه پیتزبورگ فارغ التحصیل شد . در سال ١۹٦۷ وی برای تحصیل در مقطع دکترا به دانشگاه جیسن آلمان رفت . ماآتای مطالعات خود در مقطع دکترا را در دو دانشگاه آلمان و نایروبی دنبال نمود و سرانجام در سال ١۹۷١ موفق به اخذ دکترا از دانشگاه نایروبی (جایی که به تدریس آناتومی دامپزشکی می پرداخت) گردید . او به عنوان رئیس گروه علوم تشریح دامپزشکی و نیز استاد دانشگاه در سالهای ١۹۷۶ و ١۹۷۷ مشغول به کار بود و در هر دو مورد ، اولین زنی بود که در آن منطقه به چنین مقام هایی دست یافت . ماآتای در ماه می ١۹٦۹ ازدواج و پس از یکسال صاحب اولین فرزند خود شد.
در سالهای ۸۷-١۹۷۶، ماآتای در شورای ملی زنان کنیا به عنوان یک فعال حضور داشت و بین سالهای ١۹۸١ تا ١۹۸۷ ریاست این شورا را برعهده گرفت . در سال ١۹۷۶ ، همزمان با آغاز فعالیت خود در شورای ملی زنان ، ایده ” کاشت درخت به شکل جامعه محور” را معرفی کرده و سپس به توسعه این ایده در مقیاس گسترده تر و در قالب یک سازمان مردمی با تمرکز ویژه و خاص بر روی کاهش فقر و حفاظت از محیط زیست از طریق کاشت درخت پرداخت . از طریق این سازمان که به عنوان جنبش کمربند سبز  (Green Belt Movement) شناخته شد ، ماآتای به زنان در کاشت بیش از ۴٠ میلیون درخت در مزارع ، مدارس و کلیسا ها یاری رساند .
در سپتامبر سال ١۹۹۸ ، ماآتای در میان  رؤسای ٢٠٠٠ کمپین بین المللی حقوق بشر آفریقا که به دنبال لغو بدهی های کشورهای آفریقایی بود، حضور داشت . مبارزات کمپین او علیه تصرف وحشیانه زمین ها و جنگل ها ، توجه بین المللی را به خود جلب کرد.
ماآتای در سطح بین المللی به خاطر مبارزات مداوم برای دموکراسی ، حقوق بشر و حفظ محیط زیست شناخته شده است و در چندین نوبت سازمان ملل متحد را خطاب قرار داده و در طول بررسی پنج ساله اجلاس زمین سازمان ملل ، از جانب کلیه زنان در اجلاس های ویژه مجمع عمومی این سازمان صحبت کرده است . خانم ماآتای و جنبش کمربند سبز جوایز متعددی را دریافت نموده اند که مهمترین آنها کسب جایزه صلح نوبل در ۴ اکتبر سال ٢٠٠۴بوده است .  درحقیقت ، وی نخستین زن آفریقایی بود که به خاطر مشارکت فعال در زمینه توسعه پایدار، دموکراسی و صلح جایزه صلح نوبل را از آن خود کرد .
از میان جوایزی که وی دریافت کرده است می توان به موارد زیر اشاره کرد :
•    جایزه زن برگزیده سال (١۹۸٣)
•    جایزه حق امرار معاش (١۹۸۴)
•    جایزه انجمن جهان برتر(١۹۸۶)
•    زن برگزیده جهان (١۹۸۹)
•    جایزه رهبری سازمان ملل متحد آفریقا (١۹۹١)
•    مدال ادینبورگ (١۹۹٣)
•    جایزه رهبری جین آدامز (١۹۹٣)
•    جایزه گلدن آرک (١۹۹٤)
•    جایزه ژولیت هالیستر (٢٠٠١)
•    همکاران پل هریس (٢٠٠۵)
•    جایزه نلسون ماندلا برای حقوق بشر و سلامت (٢٠٠۷)
•    جایزه مشاهیر زمین-کیوتو- (٢٠١٠-٢٠٠۹ )
و چندین جایزه ملی و بین اللمللی دیگر.
در لیست ١٠٠ قهرمان برتر محیط زیست ، ماآتای از سوی آژانس محیط زیست (بریتانیا) مقام ششم را کسب نمود . نام او همچنین در میان ۵٠٠ مشاهیر برتر جهان در برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد و یکی از ١٠٠ قهرمان جهان به چشم می خورد . در ژوئن سال ١۹۹۷ ، خانم ماآتای از سوی نشریه زمین به عنوان یکی از ١٠٠نفر برگزیده جهانی اثرگذار در محیط زیست ، در سال ٢٠٠۵  ایشان از سوی مجله تایم به عنوان یکی از ١٠٠ نفر اول پرنفوذ در دنیا و توسط مجله فوربس به عنوان یکی از ١٠٠ زن قدرتمند جهان معرفی شد.
مؤسسات مختلف در سراسر جهان از جمله : کالج ویلیامز(١۹۹٠) ، کالج هوبارت و ویلیام اسمیت (١۹۹۴) ، دانشگاه نروژ (١۹۹۷) ، دانشگاه ییل (٢٠٠۴) ، کالج ویلمت (٢٠٠۵)، دانشگاه کالیفرنیا (در ایروین) (٢٠٠۶) و دانشگاه مورهاوس (٢٠٠۶) به پاس فعالیت های مستمر وی ، به او دکترای افتخاری اعطا نمودند.
خانم ماآتای عضو هیئت مدیره بسیاری از سازمانهای فعال در حوزه محیط زیست و حقوق بشر بوده است . از جمله می توان به  سازمان توسعه زنان و محیط زیست (WEDO) ، یادگیری جهانی برای توسعه بین المللی ، صلیب سبز بین المللی ، اتحادیه جهانی تنوع گندم ، بنیاد محیط زیست پرنس آلبرت دوم از موناکو و شورای ملی زنان کنیا اشاره کرد. در دسامبر سال ٢٠٠٢ ، خانم ماآتای با اخذ قریب به ۹۸ درصد آرا به پارلمان کنیا راه یافت . در سال ٢٠٠۵ ایشان به عنوان مأمور ارشد شورای اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی اتحادیه آفریقا (ECOSOCC) در آدیس آبابای اتیوپی انتخاب شد . هدف از شورای مزبور ارائه مشاوره به اتحادیه آفریقا در خصوص مسائل مربوط به جامعه مدنی آفریقایی بود . در آوریل ٢٠٠۶ ، رئیس جمهور فرانسه بالاترین عنوان افتخاری فرانسه (لژیون) را به خانم ماآتای اعطا نمود .  در همان سال (٢٠٠۶) ، خانم ماآتای اقدام به تأسیس جایزه نوبل ابتکار زنان همراه با دیگر زنان برنده جایزه صلح نوبل یعنی جودی ویلیامز ، شیرین عبادی ، ریگوبرتا منچو تام ، بتی ویلیامز ومایرید کوریگان نمود.
خانم ماآتای بر اثر ابتلا به سرطان تخمدان و پس از یک سال مبارزه با این بیماری ، ٢۵ سپتامبر ٢٠١١ ، هنگامی که هفتاد و یک سال از عمرش می گذشت ، در بیمارستان نایروبی ، پایتخت کنیا ،  چشم از جهان فروبست.  پیکر او ، با تشریفاتی ویژه در حضور رئیس جمهوری ،  نخست وزیر و چند هزار تن از مردم کنیا به خاک سپرده  شد . مراسم وداع با او ، در پارکی که وانگاری ماآتای زمانی از ساختن مجموعه ای دولتی در آن جلوگیری کرده بود، برگزار شد.

منابع:
ویکی پدیای فارسی
تارنمای جنبش کمر بند سبز
تارنمای کتابخانه ایران
تارنمای بوم سا

——————————————————————————————————————————

* این مطلب در سیزدهمین شمارهٔ ماهنامهٔ حقوقی- اجتماعی “خط صلح”، به صاحب امتیازی مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران منتشر شد.

* دریافت فایل پی دی اف نشریه خط صلح ، شماره ۱۳

* لینک این مطلب در تارنمای هرانا