تـــرور و ترورگـــری

ترور

ترور در لغت، در زبان فرانسه ، به معنای هراس و هراس افکنی است . در لغتنامه دهخدا آمده‌است: «ترور مأخوذ از Terreur و به معنای قتل سیاسی به وسیله اسلحه در فارسی متداول شده‌است و تازیان معاصر إهراق را به جای ترور به کار می‌برند و این کلمه در فرانسه به معنای وحشت و خوف آمده و حکومت ترور هم اصول حکومت انقلابی است که پس از سقوط ژیروندن‌ها (از ۳۱ مه ۱۹۷۳ تا ۱۹۷۴م) در فرانسه مستقر گردید و اعدام‌های سیاسی فراوانی را متضمّن بود.» در سیاست به کارهای خشونت آمیزو غیرقانونی حکومتها برای سرکوبی مخالفان خود و ترساندن آنها ترور می گویند و نیز کردار گروه های مبارزی که برای رسیدن به هدف های سیاسی خود دست به کارهای خشونت آمیزو هراس انگیز می زنند ، ترور نامیده می شود.

ترور یا قتل سیاسی، نوعی آدم کشی است که عمدتاً با اهداف سیاسی یا عقیدتی انجام می‌گیرد. مقتول دارای مقام یا شهرت یا علایق سیاسی است و یا به دلیل اهانت به یک مرام عقیدتی مانند یک مذهب مورد سو قصد قرار می‌گیرد. ترور که در زبان فارسی بیشتر به قتل سیاسی توسط اسلحه گفته می‌شود، با تروریسم تفاوتهای بنیادین و مهمی دارد. تِروریسم که در فارسی از آن با عنوان دهشت‌افکنی یا هراس‌افکنی نام برده شده‌است، به هرگونه عملکرد یا تهدید برای ترساندن و یا آسیب رساندن به شهروندان، حکومت و یا گروه‌ها و شخصیت‌های سیاسی گفته می‌شود . تروریست یا ترورگر فرد یا گروهی است که از مکتب ترور یا تروریسم پیروی می‌کند. تروریست‌ها معمولاً برای تبلیغ ایدئولوژی خود و یا برای مقابله به مثل کردن با کشور دشمن خود دست به کشتار و ترور مردم غیر سیاسی می‌زنند تا با ایجاد ترس و وحشت در جامعه به خواسته‌های خود برسند. ستمگرکشی و دیگر شکل‌های ترور هرچند معمولاً در چارچوبی از وحشت‌گرایی (تروریسم) انجام می‌شوند، اما میان تروریسم و قتل سیاسی تفاوت‌های ماهوی مهمی وجود دارد. مفهوم واژه ترور یک منبع مهم ابهام‌زایی در مورد ماهیت قتل سیاسی است. واژه ترور (قتل سیاسی) گاه برای مشروعیت بخشیدن به اقدامات تروریست‌ها استفاده می‌شود. برخی پژوهشگران همچون دیوید راپوپورت و ایویانسکی نظریه امروزین ترور را برگرفته از نظریه ستمگرکشی می‌دانند. امروزه گرایشی برای گنجاندن قتل سیاسی در چارچوب تروریسم پدید آمده و از سوی دیگر بسیاری از گروه‌های وحشت نیز از تاکتیک قتل سیاسی استفاده می‌کنند. آشکارترین تمایز ترور و تروریسم این است که هدف یک قاتل سیاسی یک شخصیت معین است و اسلحه برای از میان بردن او استفاده می‌شود، اما هدف یک اقدام تروریستی جمعی است.

آدمکشی برای مقاصد سیاسی طرفداران بسیاری در طول تاریخ داشته‌است. سیسرو سخنور رومی کشتن افرادی که آن‌ها را هیولاهایی با نقاب انسانی می‌نامید، به قطع اعضای از کار افتاده بدن تشبیه کرده و آن را راه جلوگیری از انتشار فساد در پیکر همگانی انسان‌ها یعنی اجتماع می‌دانست. ایده ستمگرکشی سده‌ها بعد با نظریه مشروعیت مردمی حکومت پیوند می‌خورد. طرفداران ترور استدلال می‌کردند که مشروعیت حکومت ناشی از قراردادی است که با مردم بسته شده و وقتی مفاد قرارداد زیرپا نهاده می‌شود، زمینه برای از میان بردن حاکمان نیز فراهم شده است.

ترورگری روش حکومت هایی است که با بازداشت و شکنجه و اعدام و انواع آزارهای غیرقانونی، از راه پلیس سیاسی ، مخفی، مخالفان را سرکوب می کنند و می هراسانند، و یا روش دسته های راست یا چپی است که برای افکندن یا هراساندن دولت به آدمکشی و آدم دزدی و خرابکاری دست می زنند.روش آنارشیستهای انقلابی (نک آنارشیسم) و نیزبرخی دسته های انقلابی دیگر در روسیه ی تزاری ترورگری بود. از این جهت ترور به معنای کشتار سیاسی نیز به کار می رود و کسانی را که به کشتار سیاسی دست بزنند ترورگر(تروریست) می خوانند.

در دوره ی انقلاب بزرگ فرانسه ، از مه ۱۷۹۳ تا ژوئیه ی ۱۷۹۴ را دوره «حکومت ترور»می خوانند،زیرا در این دوره هزاران تن را با گیوتین گردن زدند. در ایران، بخصوص از مشروطیت به این سوء چند دسته ی ترورگر چپ و راست پیده شده اند که ترور شخصیتهای سیاسی را روش خود قرار داده اند .

در تاریخ ایران و شرق اسلامی ، فرقه ای که از تروربه صورت یک روش دائمی استفاده کرده اسماعیلیان نزاری یا پیروان حسن صباح هستند که ترورگریهای آنان چنان وحشتی در دل همگان ، از جمله مسیحیان صلیبی،افکنده بود که هنوز در زبانهای اروپایی به نام «اساسین»(گویا ، دگرگون شده ی حشاشون )، یعنی قاتل ، معروفند .

جمهوری اسلامی و ترور

از سال ۱۳۵۸ ، مقامات رسمي جمهوري اسلامي ايران، به خصوص افراد درون سپاه پاسداران و وزارت اطلاعات، حداقل با ۱۶۲ فقره قتل فراقضايي مخالفان سياسي رژيم در سراسر جهان مرتبط شده اند. جمهوری اسلامی ایران مخالفینی را در در خارج از کشور کشته است که شاید معروف‌ترین فرد کشته‌شده، شاپور بختیار آخرین نخست وزیر دوره پهلوی در پاریس باشد. در روز ۱۷ مرداد ۱۳۷۰ ، اجساد به قتل رسيده دكتر شاپور بختيار  نخست وزير اسبق ايران و منشي او سروش كتيبه  در محل اقامت دكتر بختيار، بيرون شهر پاريس در فرانسه كشف شد. دكتر بختيار به عنوان رئيس يك نماد عمده وحدت براي گرو ه هاي مخالف جمهوري اسلامي بود تا آن زمان از دو سوء قصد جدي جان سالم به در برده بود. دكتر بختيار در يك دادگاه انقلابي غياباً به مرگ محكوم گرديده بود .

قربانیان ترورهای منتسب به حکومت انقلابی ایران، در کشورهایی مانند آمریکا، فرانسه، عراق و پاکستان مورد هدف واقع شده‌اند. همچنین در میان کشته‌شدگان نام اتباع غیرایرانی نیز به چشم می خورد. پل کلبنیکوف نویسنده آمریکایی مجله فوربز که مقاله‌ای با نام “آخوندهای میلیونر ایران” نوشته بود، وقتی از دفتر مجله در مسکو خارج می شود، به ضرب گلوله به قتل می رسد.

 اولين قتل سياسي برون مرزي موفق كه مي توان آن را با جمهوري اسلامي ايران مربوط دانست، ترور شهريار شفيق، خواهرزاده شاه سابق ايران است كه در دي ماه ۱۳۵۸ ، در پاريس هدف شليك گلوله قرار گرفته و كشته شد. اين قتل فقط يك ماه پس از آنكه دولت پرطرفدار و وابسته به جبهه ملي نخست وزير مهدي بازرگان توسط روحانيون بنيادگرا مجبور به كناره گيري شده و با شوراي انقلاب جايگزين شده بود، انجام گرفت. آخرين قتل سياسي خارج از مرزهاي ايران و عراق كه مي توان آن را مستقيماً با جمهوري اسلامي مربوط دانست، كشتن دكتر رضا مظلومان، معاون رئيس سازمان درفش كاوياني است كه در ارديبهشت ۱۳۷۵ در پاريس صورت گرفت.

 ارتشبد غلامعلی ‏اویسی و برادرش حسین اویسی نیز توسط عوامل منتسب به جمهوری اسلامی در پاریس ترور شدند. . دكتر عبدالرحمن قاسملو(دبيركل حزب دمكرات كردستان ايران)، عبدالله قادري آذر( نماينده حزب دمكرات كردستان در اروپا) و آقاي فاضل رسول، يك كورد عراقي كه به عنوان ميانجي عمل مي كرد، در طي ملاقاتي محرمانه با نمايندگان حكومت ايران در آپارتماني در وين به قتل رسيدند. در واقعه ترور میکونوس چهار نفر از فعالین کورد مخالف جمهوری اسلامی (فتاح عبدلی، همایون اردلان، نوری دهکردی، صادق شرفکندی) در برلین کشته شدند. دادستان کل آلمان علی خامنه ای رهبر جمهوری اسلامی و رئیس جمهور وقت ایران علی اکبر هاشمی رفسنجانی و وزیر امور خارجه آن دوره علی اکبر ولایتی و وزیر اطلاعات سابق علی فلاحیان را نیز به دخالت در این ماجرا متهم کرد. علی فلاحیان هم اکنون نیز به جرم قتل و تروریسم تحت تعقیب اینترپل است.

در یکی دیگر از جنجالی ترین قتل های منتسب به جمهوری اسلامی برادر فروغ فرخزاد شاعر معاصر ایرانی، فریدون فرخزاد، شاعر، برنامه‌ساز رادیو و تلویزیون، خواننده، مجری تلویزیونی و رادیویی، ترانه‌سرا، آهنگساز، بازیگر و فعال سیاسی ایرانی معترض به حکومت جمهوری اسلامی ایران در محل سکونتش در شهر بن بر اثر ضربات چاقو به قتل رسید.

بايد گفت قتل هايي كه در بين سالهاي ۱۳۵۸ و ۱۳۷۵ اتفاق افتادند بعضي از اساسي ترين اصول قوانین بين المللي حقوق بشر را نقض نمودند. اين قتل ها در بالاترين سطوح تشكيلات سياسي و مذهبي ايران توسط مأموران ارشد رژيم كه بسياري از آنها تا به امروز از نفوذ برخوردار هستند، طرح، اجرا و هماهنگ گرديده است. همانطور كه قاضي فريتهف كوبسك در آلمان در جلسه نهايي دادگاه پرونده ميكونوس، گفت:

شواهد آشكار مي سازد كه حاكمان ايران نه تنها قتل هاي برون مرزي را تأئيد نموده و قاتلان را محترم داشته پاداش مي دهند، بلكه آنها خودشان اين نوع قتل ها را بر عليه مردمي كه صرفاً به دلائل سياسي، نامطلوب مي شوند، را طرح مي نمايند. به منظور حفظ قدرتشان آنها حاضرند مخالفان سياسي شان را سربه نيست نمايند.

*در متن نگاشته شده واژه های ترورگری و وحشت گرایی به عنوان معادل فارسی واژه تروریسم و همچنین واژه ترورگر به عنوان معادل واژه تروریست استفاده گردیده است.

منابع :

–          دانشنامه سیاسی ، تالیف داریوش آشوری

–          پناهگاهي نيست (عمليات جهاني ترور جمهوري اسلامي ايران) ،گزارش منتشر شده مرکز اسناد حقوق بشر ایران

–          تارنمای ویکی پدیای فارسی

——————————————————————————————————————————

* این مطلب در پانزدهمین شمارهٔ ماهنامهٔ حقوقی- اجتماعی “خط صلح”، به صاحب امتیازی مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران منتشر شد.

* دریافت فایل پی دی اف نشریه خط صلح ، شماره ۱۵